Narodno pismo - bosančica
Divoševo evanđelje, 1330. godina
pisan bosančicom, usred ćirilskog teksta umetnuta je glagoljica
pisan bosančicom, usred ćirilskog teksta umetnuta je glagoljica
Na osnovu 28 bosanskih srednjevjekovnih rukopisa jasno je da je srednjevjekovna Bosna i Hum imala svoju samostalnu državu sa bosanskohercegovačkim pismom na narodnom jeziku. Na osnovu prikupljenih podataka i citata raznih naučnika i stručnjaka, dobijaju se sljedeći zaključci:
- nekoliko manihejskih misionara i dobrih učitelja naučili su manihejske svećenike u Bosni i Humu varijantom grčkog pisma koje je u narednim vijekovima dobilo ime bosančica i zadržalo se gotovo do kraja 18. vijeka
- pismo je jedan oblik grčke ćirilice, a donijeli su ga manihejski misionari u vrijeme dok su Bosna i Hum bili u sastavu Samuilova carstva
- neki naučnici smatraju da je potekla direktno od Klimenta i Metodija iz Makedonije
- lokalna bosanskohercegovačka srednjevjekovna verzija ćirilice sa oblikom i pravopisom koje se razlikuje od bugarske, makedonske i srpske ćirilice
- veza sa starijom glagoljicom je vidljiva: stariji obrasci kodeksa su pisani na glagoljici i kasnije prepisivani na bosančici
- broj spomenika pisanih bosančicim veći je i raznovrsniji u odnosu na spomenike pisane glagoljicom
- Humačka ploča je napisana istom vrstom ćirilice kao i Samuilov natpis iz 992.-993. godine za kojeg se smaralo da je najstariji napisani dokument na ćirilici
- Humačka ploča potiče krajem 10. vijeka, kad je Bosna sa Humom najvjerovatnije bila u sastavu Samuilova carstva i napisana je na bosančici sa dva slova glagoljice
- mišljenje Herte Kune je da je ćirilica u Bosnu došla iz Makedonije, a ne iz Srbije jer u njoj nema traga svetosavske grafijske škole
- između 10. i 12. vijeka nemamo puno ostataka pisane baštine ali to ne znači da ih nije bilo nego da su samo toliko temeljito uništeni ili ukradeni pa nam trenutno nisu dostupni
- prvi pisani dokument na bosančici je nastao tek krajem 12. vijeka - Povelja Kulina bana (29.08.1189. g.)
- bosančicom su pisani: nadgrobni i ktitorski epigrafi; razni crkveni i svjetovni rukopisi sa brojnim elementima čistog i živog narodnog govora; nekanonski tekstovi (apokrifi, molitve); zapisi, natpisi, povelje, pisma - kao značajno blago diplomatske bosanske pismenosti sa izrazitim njegovanjem narodnog jezika; razna evanđelja, djela apostolska, poslanice, apokalipse i apokrifi (kao prijepisi bosanskih starijih glagoljskih tekstova)
- stećci: nadgrobni spomenci čiji natpisi su uglavnom bili ispisani bosančicom, ali ih ima manji broj sa glagoljicom
- katkad se na stećcima pominju pisar ili dijak koji je ispisao tekst natpisa pre nego što će ga klesar urezati u kamen
- pomenom imena pisara ili dijaka odavano je i dužno poštovanje pismenom čovjeku, koji je uvijek cijenjen i poštovan; često se pominje i ime kovača-klesara
Bosančicom
su pisani:
Batalovo
evanđelje, Belićevo evanđelje, Daničićevo evanđelje,
Pripkovićevo evanđelje,
Sofijsko evanđelje,
Srećkovićevo evanđelje, Treće beogradsko evanđelje
Bosančica sa glagoljskom matricom:
Giljferdingov apostol,
Brzopisna bosančica:
Berlinska
Aleksandrida
Kaligrafska bosančica:
Miroslavljevo evanđelje, Hvalov zbornik
Poluustavna bosančica:
Četveroevanđelje
iz Dovolje, Grigorovič-Giljferding evanđelje,
Listići iz Monteprandona,
Manojlovo evanđelje,
Mletački zbornik, Vrutočko evanđelje,
Kopitarovo evanđelje, Početije svijeta
Uska poluustavna bosančica:
Nikoljsko
evanđelje
Bosančica se miješa s glagoljicom:
Beogradski Apostol, Divoševo evanđelje,
Radosavljev zbornik,
Čajničko evanđelje
Facebook grupa Tragom pisane baštine BiH
Google grupa Tragom pisane baštine BiH
Tragom pisane baštine BiH – Glagoljica i bosančica
-
Nema komentara:
Objavi komentar