Narodno
pismo - bosančica
Ćiril i Metodije su sredinom 9. vijeka grčki alfabet
prilagodili makedonskom jeziku, a Kliment i Metodije su proširili pismo na
Balkan, gdje je prihvaćena kao ćirilica. Prvi pisani dokument na ćirilici u
Bosni je nastao tek krajem 12. vijeka, a to je dokumenat Povelja Kulina bana,
nastala 29.08.1189. ggodine. Za razliku od bugarske, makedonske i srpske ćirilice, lokalna bosanska
srednjevjekovna verzija ćirilice razlikuje se svojim oblikom i pravopisom od svih ostalih. Broj spomenika pisanih
bosančicim veći je i raznovrsniji u odnosu na spomenike pisane glagoljicom.
Bosančicom su pisani:
nadgrobni i ktitorski epigrafi; razni crkveni i svjetovni rukopisi sa brojnim
elementima čistog i živog narodnog govora; nekanonski tekstovi (apokrifi,
molitve); zapisi, natpisi, povelje, pisma - kao značajno blago diplomatske
bosanske pismenosti sa izrazitim njegovanjem narodnog jezika; razna evanđelja,
djela apostolska, poslanice, apokalipse i apokrifi (kao prijepisi bosanskih starijih glagoljskih
tekstova). Stećci su nadgrobni
spomenci čiji natpisi su uglavnom bili ispisani bosančicom, ali ih ima manji
broj sa glagoljicom. Katkad se na njima pominju pisar ili dijak koji je ispisao
tekst natpisa pre nego što će ga klesar urezati u kamen. Pomenom imena pisara
ili dijaka odavano je i dužno poštovanje pismenom čovjeku, koji je uvijek
cijenjen i poštovan a često se pominje i ime kovača-klesara.
Od 28 rukopisa u zbirci TPBBiH njih 24 su pisani na
bosančici. Na svim ovim rukopisima, iako su pisani bosančicom
na narodnom jeziku u kojem domiira ikavica i ijekavica, veza sa starijom glagoljicom je vidljiva i iz
glagoljske pramatrice koja je služila kod prepisivanja. Izolovanost pisma od
drugih je stvorio arhaičan oblik lokalne ćirilice koja nema crta, tačaka,
akcenata, kvačica nad pojedinim slovima niti interpunkcije. Za razliku od
ostalih oblika ćirilice u okruženju, miješanje sa glagoljicom je vidljivo
unutar teksta i u kolofonu, skraćenice su rijetke, označene su titlom ili
slovom iznad retka.
U
bosansmi, četveroevanđeljima je prisutna podjela na Aminjeve glave koja potiče
iz doba rane hrišćanske crkve iz 2. vijeka. Iznad svalog evanđelja, one su
istaknute crvenim slovima i riječima a omogućavaju traženje sličnih mjesta u
drugim dijelovima četveroevanđelja.
Tabela 5. Rukopisi
na bosančici
|
Vrsta bosančice
|
Broj rukopisa
|
Imena
rukopisa
|
|
Bosančica
|
7
|
Batalovo
evanđelje, Belićevo evanđelje, Daničićevo evanđelje, Pripkovićevo evanđelje,
Sofijsko evanđelje, Srećkovićevo evanđelje, Treće beogradsko evanđelje
|
|
Bosančica
sa glagoljskom matricom
|
1
|
Giljferdingov
apostol,
|
|
Brzopisna
bosančica
|
1
|
Berlinska
Aleksandrida
|
|
Kaligrafska
bosančica
|
2
|
Miroslavljevo
evanđelje, Hvalov zbornik
|
|
Poluustavna
bosančica
|
8
|
Četveroevanđelje
iz Dovolje, Grigorovič-Giljferding evanđelje, Listići iz Monteprandona, Manojlovo
evanđelje, Mletački zbornik, Vrutočko evanđelje, Kopitarovo evanđelje,
Početije svijeta
|
|
Uska
poluustavna bosančica
|
1
|
Nikoljsko
evanđelje
|
|
Bosančica
se miješa s glagoljicom
|
4
|
Beogradski
Apostol, Divoševo evanđelje, Radosavljev zbornik, Čajničko evanđelje
|
LINKOVI TPBBiH:
Picasa Album: Glagoljica i Bosančica
Slide prezentacija Glagoljica i bosančica
Nema komentara:
Objavi komentar